Tadeusz Konwicki Livres

Tadeusz Konwicki est un écrivain controversé dans la littérature polonaise contemporaine. Ayant combattu - par les armes - l’occupant nazi, puis soviétique, il chantera les louanges du système stalinien, avant de devenir la bête noire littéraire de l’ex-régime communiste. Aussi la gageure était-elle grande d’entreprendre des entretiens avec un tel personnage. Ceux-ci ont été réalisés en 1984. Conçus à l’origine dans un but d’archivage, ils ont très vite donné matière à un ouvrage structuré et méticuleux, riche des confidences mais aussi des doutes et des contradictions de Konwicki. Par ses questions passionnées et perfectionnistes, parfois hautement risquées, Bereś suscite l’évocation du parcours personnel, politique, littéraire et artistique d’un auteur qui s’est aussi forgé de belles lettres de noblesse dans le domaine de la mise en scène cinématographique. Ces entretiens sont menés sans complaisance aucune. Le ton en est souvent virulent, chargé de dynamite, Konwicki se voyant poussé dans ses derniers retranchements. Mais l’esprit de dialogue et d’entente, de jeu aussi, triomphe : véritable maïeutique de l’échange constructif. Des entretiens à lire comme le prolongement d’une œuvre déjà imposante, sur laquelle ils apporteront maint éclairage.

As in his novel The Polish Complex, Konwicki's A Minor Apocalypse stars a narrator and character named Konwicki, who has been asked to set himself on fire that evening in front of the Communist Party headquarters in Warsaw in an act of protest. He accepts the commission, but without any clear idea of whether he will actually go through with the self-immolation. He spends the rest of the day wandering the streets of Warsaw, being tortured by the secret police and falling in love. Both himself and Everyman, the character-author experiences the effects of ideologies and bureaucracies gone insane with, as always in history, the individual struggling for survival rather than offering himself up on the pyre of the greater good. Brilliantly translated by Richard Lourie, A Minor Apocalypse is one of the most important novels to emerge from Poland in the last twenty five years.

The Polish Complex takes place on Christmas Eve, from early morning until late in the evening, as a line of people (including the narrator, whose name is Konwicki) stand and wait in front of a jewelry store in Warsaw. Through the narrator we are told of what happens among those standing in line outside this store, what happens as the narrator's mind thinks and rants about the current state of Poland, and what happens as he imagines the failed Polish rebellion of 1863. The novel's form allows Konwicki (both character and author) to roam around and through Poland's past and present, and to range freely through whatever comes to his attention. By turns comic, lyrical, despairing, and liberating, The Polish Complex stands as one of the most important novels to have come out of Poland since World War II.

Świat wszechobecnej fikcji, sennych majaków i wspomnień, w którym nie sposób odróżnić, co jest traumą wyniesioną z przeszłości, a co przytłaczającą teraźniejszością. Polska Konwickiego to kraina zachwianych proporcji, zawieszona w czasie, rozciągająca się u stóp Pałacu Kultury symbolu radzieckiej obecności w nadwiślańskiej prowincji. Kompleks Polski i Mała Apokalipsa, mimo wyraźnych związków z rzeczywistością drugiej połowy lat siedemdziesiątych, to powieści ukazujące nie tylko doświadczenie ówczesnych Polaków, ale też będące krytyką rozdartej tożsamości mieszkańców państw demokracji ludowej. Konwicki przyczyn katastrofy późnosocjalistycznego dekadentyzmu i rezygnacji doszukuje się przecież nie na zewnątrz, ale w nas samych. Dzieła zaprezentowane w niniejszym tomie są wyjątkowe na tle bogatej i różnorodnej twórczości autora. Stanowią kontynuację niektórych wyborów artystycznych Konwickiego na przykład szczególnie pojmowanego autobiografizmu a jednocześnie są wyrazem nowej wizji świata, jakiej oczekiwano od literatury po 1976 roku.

Český překlad románu Černá kronika lásky má pohnutý osud. V roce 1978 měla kniha vyjít v nakladatelství Odeon. Byla již vytištěna a svázána, ale do prodejen se už nedostala: celý náklad až na pár zázrakem zachovaných výtisků byl odvezen do stoupy a zničen. Nejspíš při tom nešlo ani tak o ideologickou závadnost textu. Vždyť kniha je baladickým románem o prvním velkém vzplanutí studenta Witoldu k dívce Alině, románem o dospívání, o lásce, jež se brání nepochopení i zevšednění a její děj se odehrává bezprostředně před vypuknutím druhé světové války v krajině autorova dětství, v malém městečku nedaleko Vilna v předválečné Litvě. Avšak komunistický režim nejspíš represivně zareagoval na jiný autorův text, ostře protirežimně vyhraněnou Malou apokalypsu, publikovanou téhož roku v Polsku v neoficiálních samizdatových nakladatelstvích. A snad ke zkáze chystané knížky přispěla i ideologická nepohodlnost její překladatelky Heleny Stachové. Ta si pak na první stránku svého zachráněného výtisku zapsala: „Celý náklad tohoto vydání byl zničen na příkaz Jana Pilaře.“

Nowa powieść Tadeusza Konwickiego, prozaika, scenarzysty i reżysera filmowego, jest autokreacją jego przeszłości rodzinnej, próbą domniemania losów nieznanej pisarzowi babki, Heleny Konwickiej, zagubionej w mająteczku Bohiń na Wileńszczyźnie. Autor kreśli sugestywny obraz głównej bohaterki, kobiety pięknej i wrażliwej, pełnej sprzecznych uczuć osobistych i równie sprzecznych zachowań społeczno-obywatelskich, zdeterminowanych trudną sytuacją narodową po powstaniu styczniowym. (opis z tyłu okładki książki)

"Oto nadchodzi koniec świata. Oto nadciąga, zbliża się czy raczej przypełza mój własny koniec świata. Koniec mego osobistego świata. Ale zanim mój wszechświat rozpadnie się w gruzy, rozsypie na atomy, eksploduje w próżnię, czeka mnie jeszcze ostatni kilometr mojej Golgoty, ostatnie okrążenie w tym maratonie, ostatnich kilka szczebli w dół albo w górę po drabinie bezsensu." W 1979 roku w Warszawie oraz Londynie, poza cenzurą, ukazała się powieść Tadeusza Konwickiego „Mała Apokalipsa”, która dość szybko została uznana za najgłośniejszy utwór, opublikowany w czasach PRL w tzw. „drugim obiegu”. Dzieło ukazywało groteskowy i absurdalny obraz Polski Ludowej i obnażała mechanizmy funkcjonowania opozycji.

Romány uverejnené v tejto knihe sú výraznými míľnikmi Konwického tvorivej cesty. V Poľskom komplexe sa vyrovnáva so šedivou skutočnosťou poľského variantu reálneho socializmu, pričom v reminiscenciách z minulosti nachádza analógiu so súčasným porazeneckým "sovietskym" Poľskom. V Prechádzke s mŕtvym dievčaťom sa stretávame s tým istým "ponevierajúcim sa" skeptickým hrdinom v celkom iných, totiž v "trhovoslobodných" aktuálnych časoch, charakteristických bezradnosťou, mafiánskou anarchiou, bujnením nacionalizmu, zločinnosti, politickej predajnosti a ľudskej amorfnosti, čiže buriniek, ktoré dôverne poznáme aj z domácej predzáhradky...