As a result of ongoing political transformation, post-communist countries are opening up to a global world and its influence. This poses new challenges and complicates the socialisation process of young people. In this book, the authors ask what orientation changes can follow, when they are determined by the resources of innovativeness of a young generation and structural limitations of a system. The basis of analyses were different types of national and international sources, collected in reference to nine post-communist countries in Europe and Asia. The comparison leads to a surprising conclusion: It is difficult to perceive representatives of the first generation, whose growing up has taken place only in the new political system, as «the drivers of the change».
Książka powstała jako wyraz przekonania, że badanie pokoleń jest dobrą, a na
pewno interesującą, metodą badania społecznej zmiany, szczególnie użyteczną
tam, gdzie zmiany zachodzą w sposób nieciągły, nieliniowy, gdy nie da się ich
prosto i logicznie wyprowadzić z upływu czasu czy biegu zdarzeń. Proces
społecznej zmiany opisywany jest z perspektywy socjalizacji, losów życiowych i
charakterystyk (społecznych, mentalnych) dwóch pokoleń, których wczesne,
formatywnie znaczące fazy biografii przypadały na różny historyczny czas (lata
PRL i okres transformacji ustrojowej) i na różnie subiektywnie doświadczany
czas wspólny (trzy dekady budowania demokracji, gospodarki rynkowej i
poszukiwania tożsamości przez nowy, postkomunistyczny system). Ich drogi
życiowe, problemy, postawy są przedmiotem badań o wyjątkowej historii i
procedurze. Jest to Toruńskie Podłużne Badanie Pokoleń, najdłuższe tego typu
badanie prowadzone w Polsce. Rozpoczęte na początku lat 70. XX wieku trwało
nieprzerwanie do 2016/2017 roku obejmując dwie kohorty – osoby urodzone w 1957
roku (po raz pierwszy badane w wieku 15 lat) oraz ich dzieci, osoby urodzone w
latach 1980-81 (po raz pierwszy badane w 1997/98 roku). W tej książce,
podsumowującej wyniki trzech ostatnich fal badania podłużnego (z 1987/88 roku,
1997/98 roku i 2016/2017 roku), charakterystyki pokoleń i relacji
pokoleniowych podejmowane są przede wszystkim z myślą i nadzieją na
dostrzeżenie tych mechanizmów społecznej zmiany, które mają swoje źródło w
„miękkich” procesach społecznych – w socjalizacji, wymianie pokoleniowej, w
efektach zderzania się pokoleniowych zasobów z możliwościami i blokadami
generowanymi przez historyczny czas. Książka Krystyny Szafraniec jest obszerną
rozprawą analizującą unikatowe na gruncie polskim badania panelowe. O wartości
tej rozprawy decyduje przede wszystkim imponujący zrealizowany zamysł
badawczy. Badania obejmują razem 45 lat i przeprowadzono je w czterech
kolejnych fazach w latach 1972–1979; 1987–1988; 1997–1998 oraz 2016–2017. (…)
Mimo stopniowego nieuniknionego „wykruszania się” badanej próby (pokolenie
rocznik 1957 i ich dzieci) uzyskano jedyne w swoim rodzaju wyniki pozwalające
śledzić zmiany w sytuacji i poglądach tych samych rodziców oraz dzieci w
czasie oraz porównywać rodziców i dzieci. (…) Książka jest rozprawą naukową,
dobrze i rzetelnie pokazującą podstawy teoretyczne oraz warsztat badawczy.
Najistotniejsze jest jednak to, że dostarcza ona olbrzymiej liczby ciekawych i
niekiedy niedających się uzyskać w inny sposób informacji o przemianach
społeczeństwa polskiego w ciągu ostatniego półwiecza. prof. dr hab. Marek
Ziółkowski (z recenzji) Książka prezentuje i analizuje unikatowe w skali kraju
longitudinalne dane, które ze względu na obszerność uwzględnionej problematyki
(liczbę i charakter uzyskanych informacji) oraz przebadany horyzont czasowy
przewyższają, w mojej opinii, inne longitudinalne projekty zrealizowane w
Polsce. (…) Zaletą pracy jest, rzadko spotykane w literaturze, połączenie w
jednej analizie pokoleniowości w sensie pokrewieństwa i w sensie odrębności
formacji społecznych (bez koncentracji na „pokoleniach politycznych”) – to,
moim zdaniem,nowoczesne i płodne ujęcie problematyki generacyjnej. (…) Praca
zawiera niezwykle cenne, warte szerokiego upowszechnienia wyniki na temat
indywidualnej stabilności (w wielu interwałach czasowych) nastawień, wartości,
postaw, preferencji, orientacji społeczno-politycznych, przekonań o
sprawczości i podmiotowości. prof. dr hab. Bogdan W. Mach (z recenzji)
