Haake Michał Livres

Książka poddaje wszechstronnej interpretacji twórczość jednego z najwybitniejszych malarzy polskich, Aleksandra Gierymskiego, koncentrując się na jego obrazach z motywem postaci ludzkiej, w tym bardzo znanych, jak „Święto Trąbek” i „Trumna chłopska”. Dzieła autora są omówione w perspektywie dotąd w badaniach pomijanej, którą otwierają prace wykonane w okresie studiów, w szczególności „Kupiec wenecki”. Wybierając za temat dzieła konwersje Shylocka, Gierymski podjął skomplikowaną problematykę relacji judaizmu i chrześcijaństwa oraz stosunków polsko-żydowskich w XIX stuleciu. Wspomnianej tematyce poświęcił także szereg późniejszych prac. Dla jej wyrażania powołał wówczas specyficzny język wizualny, oparty na przeciwieństwie kierunków wertykalnego i horyzontalnego, którym „wypowiadał” się w całej swej twórczości. Opozycję tę wykorzystywał wielokrotnie w obrazach uchodzących za realistyczne, czyli za wiernie odtwarzające oglądaną przez malarza rzeczywistość. Problematykę religii i wiary pojmował zarazem w horyzoncie swego czasu. Daleki od wrogości wobec postawy religijnej, obrazował wielokrotnie problematyczność jej przyjęcia we współczesnym sobie świecie, kwestionującym podstawowe prawdy chrześcijaństwa, relatywizującym absolutne kryteria, świecie gasnącej wiary, części pozbawionych wspólnego mianownika, w którym po przełamaniu wertykalnych osi pozostała jedynie horyzontalna płaszczyzna, gdzie rozgrywają swój dialog przeciwstawne siły.

Katalog towarzyszy wystawie Tadeusza Boruty, Antoniego Cygana i Piotra Naliwajki zatytułowanej Łacińskie figur racje, która stanowi pierwszą odsłonę cyklu wystawienniczego Języki sztuki: nieobce idee. Jego zasadą jest zestawienie prac artystów stosujących tę samą konwencję wyrazową w sposób pozwalający sytuować je w obrębie jednego nurtu stylistycznego, tak by ujawnić istotne różnice w wykorzystaniu poszczególnych elementów formalno-wyrazowych. Wszyscy trzej uczestnicy wystawy kształtowali język malarski w oparciu o środki wyrazu wypracowane w tradycji malarstwa przedstawiającego, wszyscy też są współczesnymi twórcami malarstwa religijnego. W katalogu znalazły się teksty poświęcone każdemu z artystów (eseje Jacka Hołówki, Michała Haakego i rozmowa Janusza Janowskiego z Antonim Cyganem, a także obszerny esej kuratorski Janusza Janowskiego), ale przede wszystkim bogata dokumentacja wystawy oraz zaprezentowanych na niej dzieł trzech artystów.